هویت طبیعی یا تحمیلی؟ بوستان جوانمردان، منظره‌سازی در دره کن

مسیل‌ها و روددره‌های دامنه‌ جنوبی البرز موقعیت جغرافیایی و توپوگرافیک ویژه‌ای برای شهر تهران پدید آورده‌اند. در سال 1347 رویکرد صلب و بخشی برنامه‌های توسعه شهری در برخورد با روددره‌های شهر تهران، نقش ساختاری آنها در توسعه شهری و تأمین نیاز شهروندان را نادیده گرفته و رودخانه‌ها را به کانال‌های دفع آب‌های سطحی، فاضلاب و نقاط حادثه‌خیز شهری مبدل ساخته است. در طرح جامع تهران (۱۳۸۵)، پتانسیل‌ روددره‌ها در شکل‌دهی سازمان فضایی و تعریف پهنه‌های گردشگری در دستور کار مدیریت شهری تهران قرار گرفت. در این میان روددره «کن» به عنوان محور گردشگری شهر انتخاب و برنامه ساماندهی رودخانه و پیرامون آن تدوین شد. بوستان جوانمردان در تابستان سال ۱۳۹۱در ساحل رودخانه کن حدفاصل پل بزرگراه همت و بزرگراه حکیم، در مرز میان منطقه ۵ و ۲۲ شهرداری تهران، به عنوان محصول عملی این برنامه‌ و سیاست‌ها به بهره‌برداری رسید. امروز با گذشت بیش از ۳ سال از بهره‌برداری بوستان جوانمردان، تبدیل این پروژه مهم به یکی از ضعیف‌ترین بوستان‌های شهر تهران مورد پرسش قرار می‌گیرد. چرا پروژه‌ای در این مقیاس با وجود تأکید و توجه ویژه اسناد بالادست و مدیریت شهری با شکست مواجه می‌شود؟ چرا با وجود هدف احیاء و پیوند رودخانه با شهر و شهروندان، این پروژه نه تنها در جذب مخاطب ناموفق می‌باشد، بلکه خود به عاملی در نابودی هویت طبیعی و فرهنگی رودخانه کن تبدیل شده است؟ این نوشتار بر مبنای اسناد موجود و روند طی شده از تعریف، برنامه‌ریزی، طراحی و اجرا، به بررسی دلایل دور شدن پروژه بوستان جوانمردان از اهداف اولیه ساماندهی و احیاء‌ رودخانه‌ کن می‌پردازد. فاصله میان اهداف و راهبردهای بیان شده در برنامه ساماندهی ویژه روددره کن در طرح‌های موضعی-موضوعی طرح جامع ۱۳۸۵ و طرح ساماندهی رودخانه کن و پیرامون آن توسط مهندسین مشاور آرمانشهر تا سیاست‌گذاری و اقدامات صورت گرفته در مقیاس میانی و خرد توسط مهندسین مشاور آتک به عنوان طراح اصلی پروژه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت عدم شناخت طراح از ارزش‌های طبیعی و منظرساز روددره کن را عامل مهم عدم توانایی طرح ارایه شده در پاسخ‌گویی به اهداف مورد نظر طرح جامع و شکست پروژه می‌داند.